Sau làn sóng đại dịch COVID-19, thế giới bước vào một giai đoạn mới – giai đoạn phục hồi hậu COVID. Tuy nhiên, dù đã khỏi bệnh, không ít người vẫn phải đối mặt với những di chứng kéo dài, đặc biệt là các vấn đề liên quan đến tim mạch. Một trong những dấu hiệu đáng báo động nhất chính là rối loạn huyết áp hậu COVID, với chỉ số huyết áp bất ổn thường xuyên xuất hiện, ngay cả ở người từng có tiền sử huyết áp bình thường.
1. Hậu COVID-19 – Rối loạn huyết áp âm thầm, khó lường
/hau-covid-19-roi-loan-huyet-ap-am-tham.jpg)
Theo một nghiên cứu công bố trên tạp chí Hypertension của Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA) năm 2023, bệnh nhân hậu COVID có nguy cơ tăng huyết áp mới sau khi xuất viện lên đến 21%. Tương tự, một báo cáo trên Heart.org cũng chỉ ra rằng, tình trạng “lên xuống thất thường” của huyết áp trong giai đoạn phục hồi không những gây khó chịu, mà còn tiềm ẩn nguy cơ đột quỵ, suy tim, và tổn thương thận nếu không được theo dõi sát sao.
Đặc biệt, các ca tăng huyết áp sau COVID-19 không chỉ giới hạn ở nhóm người cao tuổi hay có bệnh nền. Ngày càng nhiều người trẻ, dân văn phòng và thậm chí là vận động viên cũng ghi nhận tình trạng này. Vậy đâu là giải pháp để nhận diện và kiểm soát tình trạng rối loạn huyết áp hậu COVID một cách chủ động?
Câu trả lời nằm ở việc sở hữu và sử dụng máy đo huyết áp tại nhà. Đây không chỉ là thiết bị theo dõi sức khỏe đơn thuần, mà còn là “người gác cổng” bảo vệ hệ tim mạch khỏi những biến chứng âm thầm sau COVID-19.
2. Vì sao máy đo huyết áp tại nhà trở thành “vật bất ly thân” hậu COVID?
Trong quá trình điều trị và phục hồi hậu nhiễm, các chỉ số sinh học như nhịp tim, nồng độ oxy và đặc biệt là huyết áp cần được theo dõi liên tục để phát hiện sớm những biến đổi bất thường. Tuy nhiên, việc phụ thuộc hoàn toàn vào các lần khám định kỳ tại cơ sở y tế là chưa đủ. Nhiều trường hợp chỉ phát hiện bệnh khi các dấu hiệu đã trở nên rõ rệt và khó kiểm soát.
Đo huyết áp tại nhà – hay còn gọi là Home Blood Pressure Monitoring (HBPM) – là phương pháp đã được nhiều hiệp hội y tế lớn trên thế giới khuyến cáo áp dụng, đặc biệt trong bối cảnh hậu COVID-19. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Hiệp hội Tăng huyết áp châu Âu (ESH), việc đo huyết áp đều đặn tại nhà giúp:
- Nhận diện rối loạn huyết áp hậu COVID sớm hơn nhờ kiểm tra liên tục.
- Đánh giá biến thiên huyết áp theo ngày – yếu tố liên quan chặt chẽ đến đột quỵ và tổn thương cơ quan.
- Tránh hiện tượng “white coat hypertension” – huyết áp tăng giả tạo khi đo tại bệnh viện.
- Hỗ trợ bác sĩ đưa ra phác đồ điều trị chính xác hơn trong các lần khám tiếp theo.
Hơn nữa, các máy đo huyết áp hiện đại ngày nay như Yuwell, Omron hay Beurer đều được trang bị bộ nhớ lưu trữ kết quả, cảnh báo nhịp tim bất thường, và khả năng đồng bộ hóa dữ liệu với ứng dụng sức khỏe – giúp người dùng quản lý huyết áp một cách chủ động và chính xác hơn bao giờ hết.
3. Mối liên hệ giữa rối loạn huyết áp và hậu COVID-19: Không thể xem nhẹ
/moi-lien-he-giua-roi-loan-huyet-ap-va-hau-covid.jpg)
Nhiều nghiên cứu gần đây đã khẳng định rằng SARS-CoV-2 có khả năng tác động trực tiếp đến hệ thống tim mạch, đặc biệt là hệ thống điều hòa huyết áp thông qua cơ chế ảnh hưởng đến thụ thể ACE2. Đây là thụ thể quan trọng giúp điều tiết hoạt động co giãn mạch máu. Khi bị virus tấn công, chức năng này bị gián đoạn, dẫn đến:
- Mạch máu co hẹp bất thường
- Tăng phản ứng viêm toàn thân
- Rối loạn thần kinh tự động điều khiển huyết áp
- Mất khả năng điều hòa áp lực máu theo sinh lý bình thường
Điều đáng nói là những rối loạn này không xuất hiện ngay, mà có thể diễn tiến âm thầm từ vài tuần đến vài tháng sau khi người bệnh đã khỏi COVID. Đó là lý do tại sao các bác sĩ tim mạch khuyến cáo, bất kỳ ai từng nhiễm COVID-19 – đặc biệt nếu có triệu chứng kéo dài như chóng mặt, tim đập nhanh, nhức đầu hoặc mệt mỏi không rõ nguyên nhân – nên sở hữu máy đo huyết áp tại nhà để theo dõi sát tình trạng huyết áp.
4. COVID-19 tác động đến huyết áp như thế nào?
4.1. SARS-CoV-2 ảnh hưởng đến hệ điều hòa huyết áp thông qua thụ thể ACE2
Virus SARS-CoV-2 – tác nhân gây bệnh COVID-19 – không chỉ tấn công hệ hô hấp mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ tim mạch. Một trong những cơ chế chính là việc virus này gắn kết với thụ thể ACE2 (Angiotensin-Converting Enzyme 2) – một thành phần quan trọng trong hệ thống điều hòa huyết áp RAAS (Renin-Angiotensin-Aldosterone System).
Theo nghiên cứu đăng trên Hypertension (AHA, 2022), khi SARS-CoV-2 xâm nhập qua ACE2, nó làm mất cân bằng giữa các thành phần gây co mạch (Angiotensin II) và giãn mạch (Ang-(1–7)). Hậu quả là:
- Tăng co thắt mạch máu ⇒ Tăng huyết áp.
- Giảm hoạt động giãn mạch ⇒ Giảm lưu thông máu.
- Kích hoạt hệ thần kinh giao cảm quá mức ⇒ Làm huyết áp trở nên dao động bất thường.
- Gây tổn thương nội mạc mạch máu ⇒ Làm mất khả năng phản ứng sinh lý bình thường của thành mạch với các kích thích từ hệ thần kinh hoặc hormon.
Những tác động trên có thể kéo dài nhiều tuần đến vài tháng sau khi bệnh nhân đã âm tính với virus. Đây chính là nền tảng sinh học giải thích vì sao ngày càng nhiều trường hợp xuất hiện tình trạng rối loạn huyết áp hậu COVID, đặc biệt là chỉ số huyết áp bất ổn, khó kiểm soát bằng phương pháp truyền thống.
4.2. Tình trạng viêm mạn tính và stress oxy hóa làm nặng thêm rối loạn huyết áp
COVID-19, ngay cả ở thể nhẹ hoặc trung bình, vẫn có thể kích hoạt phản ứng viêm hệ thống kéo dài. Tình trạng viêm mạn tính hậu COVID làm tổn thương các tế bào nội mạc mạch máu – thành phần đóng vai trò quan trọng trong việc cảm nhận và điều tiết áp lực dòng máu.
Đồng thời, stress oxy hóa (oxidative stress) cũng được ghi nhận gia tăng sau COVID, đặc biệt ở người lớn tuổi hoặc có bệnh nền tim mạch. Tình trạng này dẫn đến:
- Giảm sản xuất nitric oxide (NO) – chất làm giãn mạch tự nhiên.
- Tăng phản ứng co mạch ⇒ Gây tăng huyết áp thoáng qua hoặc huyết áp dao động trong ngày.
- Tăng nhạy cảm với stress, mất ngủ, hồi hộp, chóng mặt – các yếu tố dễ bị nhầm với lo âu thông thường nhưng thực chất có liên quan mật thiết đến rối loạn điều hòa huyết áp.
Đây là lý do tại sao các chuyên gia y tế trên heart.org và ncbi.nlm.nih.gov khuyến cáo rằng: “Đừng đánh giá thấp những thay đổi huyết áp nhỏ lặp lại sau khi khỏi COVID. Đó có thể là chỉ dấu cảnh báo biến cố tim mạch trong tương lai gần.”
4.3. COVID-19 làm mất ổn định nhịp điều hòa huyết áp theo chu kỳ sinh học
Một nghiên cứu trên Journal of the American College of Cardiology (JACC, 2023) chỉ ra rằng bệnh nhân hậu COVID có nguy cơ cao mất đồng bộ giữa nhịp sinh học và nhịp huyết áp tự nhiên. Bình thường, huyết áp có xu hướng giảm nhẹ vào ban đêm (nighttime dipping). Tuy nhiên, ở nhiều bệnh nhân hậu COVID, huyết áp duy trì cao cả ngày lẫn đêm, hoặc có dạng “non-dipping” và “reverse dipping” – yếu tố làm tăng nguy cơ:
- Đột quỵ ban đêm
- Nhồi máu cơ tim khi ngủ
- Tổn thương thận âm thầm
Việc phát hiện các dạng huyết áp bất thường này không thể chỉ dựa vào một lần đo tại phòng khám, mà đòi hỏi phải có thiết bị đo huyết áp tại nhà, theo dõi định kỳ ít nhất 2 lần mỗi ngày – vào buổi sáng sau khi ngủ dậy và buổi tối trước khi đi ngủ.
5. Rối loạn huyết áp hậu COVID: Dấu hiệu, cách đo và theo dõi tại nhà
/dau-hieu-nhan-biet-huyet-ap-bat-on-hau-covid.jpg)
5.1. Dấu hiệu nhận biết huyết áp bất ổn hậu COVID
Sau khi khỏi COVID-19, nhiều người lầm tưởng rằng chỉ cần “âm tính” là đã hồi phục hoàn toàn. Tuy nhiên, thực tế lâm sàng ghi nhận rằng có tới 15–30% bệnh nhân hậu COVID có các biểu hiện liên quan đến rối loạn huyết áp – dù trước đó chưa từng bị tăng huyết áp hay tim mạch.
Một số dấu hiệu phổ biến bao gồm:
- Tim đập nhanh hoặc hồi hộp bất thường khi nghỉ ngơi
- Choáng váng nhẹ, nhất là khi thay đổi tư thế (ngồi dậy, đứng dậy)
- Đau đầu âm ỉ, nhất là vào buổi sáng sớm hoặc tối muộn
- Mệt mỏi kéo dài không rõ nguyên nhân
- Cảm giác bồn chồn, khó ngủ, hoặc lo âu mà không xác định được lý do
Đây chính là các dấu hiệu “mờ nhạt” nhưng lại cảnh báo tình trạng chỉ số huyết áp bất ổn, dao động theo chu kỳ ngày – đêm, hoặc thay đổi theo trạng thái hoạt động – nghỉ ngơi.
5.2. Hướng dẫn đo huyết áp tại nhà đúng cách trong giai đoạn phục hồi
Để đánh giá chính xác tình trạng rối loạn huyết áp hậu COVID, đo huyết áp tại nhà đúng cách là yếu tố quyết định. Dưới đây là các nguyên tắc vàng mà chuyên gia từ Hiệp hội Tăng huyết áp Hoa Kỳ khuyến cáo:
- Thời điểm đo lý tưởng:
- Buổi sáng: Sau khi ngủ dậy 30 phút, trước ăn sáng, trước khi uống thuốc.
- Buổi tối: Trước khi đi ngủ, sau khi đã nghỉ ngơi tối thiểu 5 phút.
- Cách đo chính xác:
- Ngồi thẳng lưng, đặt tay ngang tim.
- Không nói chuyện trong quá trình đo.
- Đo ít nhất 2 lần, cách nhau 1–2 phút, lấy trung bình kết quả.
- Theo dõi theo chuỗi:
Không đánh giá dựa vào 1 kết quả đơn lẻ. Hãy ghi nhận chuỗi số đo trong 7–14 ngày liên tiếp, rồi mang đến bác sĩ để được tư vấn chi tiết.
- Lưu ý chọn máy đo huyết áp phù hợp:
Nên ưu tiên loại máy đo tự động, đo bắp tay, có chứng nhận lâm sàng từ các tổ chức uy tín (ESH, AAMI, BHS). Một số dòng tiêu biểu như:
- Yuwell 582/YE680B: Có chức năng phát hiện loạn nhịp, lưu lịch sử đo đến 100 kết quả.
- Omron HEM-7600T: Có Bluetooth kết nối điện thoại, giúp quản lý sức khỏe dài hạn.
6. Máy đo huyết áp – Người bạn đồng hành không thể thiếu trong hành trình phục hồi hậu COVID
Khi đại dịch COVID-19 lắng xuống, thách thức lớn hơn lại âm thầm xuất hiện – đó là những biến chứng kéo dài không triệu chứng rõ ràng, đặc biệt là các rối loạn về huyết áp. Virus SARS-CoV-2 có thể đã biến mất khỏi cơ thể, nhưng hệ thống điều hòa huyết áp của người bệnh vẫn chưa thực sự “bình thường trở lại”.
Rối loạn huyết áp hậu COVID là một biến chứng âm thầm nhưng không kém phần nguy hiểm, có thể tiến triển thành tăng huyết áp mạn tính, suy tim, hoặc đột quỵ nếu không được phát hiện và theo dõi kịp thời.
Trong bối cảnh đó, việc sở hữu một máy đo huyết áp tại nhà không còn là lựa chọn – mà là sự chuẩn bị bắt buộc để bảo vệ sức khỏe của chính bản thân và gia đình.
Máy đo huyết áp không chỉ là công cụ y tế. Đó là người gác cổng cho trái tim, là “đồng hồ sinh học” cho mạch máu, là chiếc kính soi chiếu những biến động vô hình bên trong cơ thể – đặc biệt trong giai đoạn nhạy cảm sau một cuộc chiến chống lại virus như COVID-19.
Nếu bạn hoặc người thân đang trong giai đoạn phục hồi hậu COVID, đừng chủ quan với những thay đổi nhỏ trong cơ thể. Trang bị máy đo huyết áp tại nhà chính là hành động đơn giản nhất để kiểm soát rủi ro và bảo vệ sức khỏe tim mạch lâu dài.
——————————
CÔNG TY TNHH PHÁT TRIỂN THƯƠNG MẠI DỊCH VỤ VÂN LONG
YOUR NEEDS - OUR BUSINESS
- Hotline: (028) 3526 2468 / 098.484.0440
- Email: cskh@vl-groups.com
- Website: www.vl-groups.com
- Địa chỉ:
- Văn phòng HCM: Tòa nhà Fosco, D35 + D36 - 40 Bà Huyện Thanh Quan, P.Võ Thị Sáu, Q.3, TP. HCM
- Trung tâm bảo hành: 373/14 Nguyễn Kiệm, P.9, Q.Phú Nhuận, TP.HCM
- Văn phòng Hà Nội: Khu VP Hồng Hà, 38.3/1 Ngõ 109 Trường Chinh, P.Phương Liệt, Q.Thanh Xuân, Hà Nội
- Kho Tổng: 938 Quốc Lộ 1A, Phường Linh Trung, TP Thủ Đức, TP.HCM
English